We hebben moeite met dwarsdenkers

[Blog Ton Verlind] Ik heb een fascinatie voor dwarsdenkers. Vaak in mijn journalistieke loopbaan heb ik meegemaakt dat dwarsdenkers het verschil maken. Toen Maurice de Hond als sociaal geograaf en cijferexpert een aantal maanden geleden aandacht vroeg voor de onderbelichte rol van aerosolen bij het verspreiden van corona trok dat mijn aandacht en ben ik zijn publicaties gaan volgen.

Zijn theorie dat aerosolen (kleine druppeltjes) bijdragen aan de verspreiding van het coronavirus leek me op grond van zijn onderbouwing plausibel. Ik heb me niet laten afleiden door de manier waarop Maurice opereert. Hij heeft een overdosis aan overtuigingskracht en dat staat veel mensen tegen. Bij dwarsdenkers is het de kunst om niet de persoon te diskwalificeren op basis van onwelgevallige uiterlijkheden maar om te kijken naar de kracht van zijn argumenten. En die zagen er tamelijk overtuigend uit. Kwestie van gezond verstand.

Charlatan

Daarom wees ik mijn Facebook-vrienden geheel neutraal op het bestaan van de publicaties van De Hond. Het kwam me te staan op scherpe kritiek van sommige van mijn journalistieke collega’s. Ze vonden Maurice een charlatan, verdiepten zich niet merkbaar of selectief  in wat hij te zeggen had en gooiden hem op de vuilnisbelt om wie hij is.  De onderliggende boodschap was helder: draag niet bij aan het verspreiden van deze onzin. Dit  is overigens een bekende debat truc. Als je geen zin hebt om je te verdiepen in de inhoud of als die je niet uitkomt maak je de boodschapper verdacht en zo ook zijn boodschap. Zo werd Maurice de Hond door journalisten tamelijk unaniem kaltgestellt. De behandeling die hij kreeg in de talkshows op televisie was ronduit unfair. Daardoor ging Maurice steeds meer getuigen waardoor zijn boodschap juist aan kracht verloor.

Journalistieke rol

Hoezeer hebben de zaken zich inmiddels gekeerd. De Hond haalde met zijn visie samen met longarts Hans in ’t Veen het Tijdschrift voor Geneeskunde. Langzaam groeit het besef -ook bij het RIVM- dat aerosolen in een afgesloten ruimte bijdragen aan het verspreiden van het virus. Dat tekent een afschrikwekkende werkelijkheid: hoeveel doden hadden er voorkomen kunnen worden als kwetsbare ouderen de afgelopen maanden niet waren opgesloten in potdichte verzorgingstehuizen? Maar daar gaat het me nu niet om. Het gaat me om de rol van de journalistiek die er veel moeite mee had  om deze afwijkende mening toe te laten tot de krantenkolommen en de talkshows op televisie, althans serieus te nemen.

Unfair

Naar De Hond werd niet geluisterd. Hij werd belachelijk gemaakt. Bijvoorbeeld door Jim Jansen, hoofdredacteur van New Scientist, volgens de eigen website ‘een internationaal toonaangevend magazine over wetenschap en technologie’. Jansen is tevens de man die de wetenschapspagina’s van Het Parool coördineert, bijdragen levert aan het Algemeen Dagblad en de talkshows. In een van die talkshows diskwalificeerde hij De Hond door erop te wijzen dat die géén wetenschapper is met de toevoeging; ‘Ik weet niet of hij een school heeft afgemaakt’. Dat is geen argument, maar een trap onder de gordel.

Maurice de Hond -na zijn wetenschappelijke publicatie voor journalisten ineens weer salonfähig- wees er in Op1 op dat hij een wetenschappelijke opleiding heeft, wetenschappelijk medewerker is geweest en veel heeft gepubliceerd. De manier waarop hoofdredacteur Jansen in het openbaar afstand nam van De Hond maakt hem rijp voor ontslag. Het was een goedkoop nummer, daar waar journalistieke nieuwsgierigheid meer op zijn plaats zou zijn geweest.

Geen uitzondering

Wat hier gebeurt is geen uitzondering. Boodschappen die afwijken van het gangbare bereiken moeizaam de reguliere media. Dat geldt voor verschillende dossiers, bijvoorbeeld ook het ingewikkelde verhaal rond de aanvullende pensioenen. Op social media trof ik een goede analyse van MAX-journalist Cees Grimbergen die in een interview het pensioenakkoord van minister Koolmees fileert. Dat akkoord is niet te begrijpen. Het dupeert gepensioneerden. Het is er doorheen geramd door een conglomeraat van lobbyisten die aan de leiband van De Nederlandsche Bank lopen en van elkaar afhankelijk zijn voor de vervolgstappen in hun carrière, zo betoogt Grimbergen. Kritische reflectie ontbreekt, belangen zijn verstrengeld, beslissingen worden verdedigd op basis van pseudowetenschap, soms ook nog vermengd met politieke ambities. Grimbergen wees erop dat het pensioenakkoord voor gepensioneerden niets oplost. Ze zijn slachtoffer. Winnaars zijn de professionals en de grote consulting bureaus die de transformatie van het ene niet-werkende systeem naar het andere onbegrijpelijke systeem moeten begeleiden, een operatie die jaren zal duren en miljarden zal kosten c.q. aan omzet zal opleveren. Geld dat uit de beurs van de gepensioneerden komt die zelf op geen enkele manier bij de besluitvorming zijn betrokken. Niemand uit dat old boys network heeft er belang bij om op de rem te trappen.

Ik ken dit dossier, verbaas me al langer over het gebrek aan kritisch tegenwicht vanuit de journalistiek en weet dat de analyse van Cees Grimbergen klopt. Maar zo duidelijk als Grimbergen het formuleerde ben ik het in het meeste kranten en actualiteitenprogramma’s nog niet eerder tegengekomen.  Hulde zou je kunnen zeggen dat de publieke omroep eindelijk ruim baan geeft aan dit kritische tegengeluid. Maar zo is het niet!  Voor dit verhaal van Cees Grimbergen moet je naar Youtube. De omroep maar ook de meeste kranten lopen keurig in het spoor van De Nederlandsche Bank die elke oppositie tegen het gevolgde pensioenbeleid succesvol weet te negeren. We hebben een hekel aan dwarsliggers en daarom worden veel terzake doende argumenten niet gehoord.

Ton Verlind is een Nederlands journalist, voormalig verslaggever, presentator, eindredacteur van Brandpunt, hoofd informatieve programma’s en mediadirecteur.